- Autor, foto: Danijela Trajkovska
30/10/2018
[views]
Senjski Rudnik-Sredinom 19. veka u pretežno stočarskoj i zemljradničkoj Srbiji, iscrpljenoj dugogodišnjim ropstvom pod turskom vladavinom u srcu Srbije počela je da se rađa industrija. Topolivnica u Kragujevcu, gradu kneza Miloša, bila je jedna od prvih fabrika koja je nastala u tom periodu. Za rad Topolivnice bio je neophodan ugalj kao sirovina. Tako je i nastao Senjski Rudnik…
trong>Na mestu gde se danas nalazi naselje i rudnik, nekada su bile hrastove i bukove šume koje ga i danas okružuju.
Ugalj je pronađen slučajno a onda slat na analizu da se otkrije kakav je to kamen crne boje koji pri tom gori i daje toplotu, koga su zbog njegovih karakteristika nazvali i „nezdrav kamen“. Posle urađenih analiza utvrđeno je da je to veoma kaloričan ugalj. Otkrićem uglja počelo je i njegovo otkopavanje na ovom prostoru 1853. godine. Sav ugalj koji se iskopavao prevožen je volovskom vučom do Kragujevca. 1892. formirana je i pruga uskog koloseka, najstarija industrijska pruga kojom se ugalj mnogo lakše prevozio do potrošača.
Naselje se razvijalo zajedno sa rudnikom i raslo uz padine brda koja okružuju naselje. I dan danas su ostale sačuvane kućice u kojima su rudari živeli i dovodili svoje porodice iz raznih krajeva naše i okolnih zemalja. Deo stanovnika su ostali da žive i da rade i danas u rudniku. Oni čine jednu šaroliku sliku različitih kultura na jenom malom prostoru.
Bogato kulturno-istorijsko i sačuvano industrijsko nasleđe, kao i uloga uglja iz Senjskog Rudnika u razvoju industrije Srbije bili su razlozi za osnivanje Muzeja ugljarstva, jedinstvenog na teritoriji Srbije koji prikazuje istoriju rudarstva ne samo Senjskog Rudnika već i drugih rudnika u Srbiji. Muzej postoji od 1980. godine, a poslednjih godina sa porastom interesovanja za tehničko i industrijsko nasleđe kako naših tako i stranih stručnjaka, Senjski Rudnik je prepoznat kao potencijal za dalji turistički razvoj ne samo naselja već i cele opštine.
Poslednjih 15 godina vredno se radi na projektu rehabilitacije naselja i objekata u njemu sa ciljem pretvaranja Senjskog Rudnika u eko–muzej sličan eko-muzejima širom Evrope. Prva faza ovog projekta, jedinstvenog na teritoriji Srbije je realizovana. Nosilac projekta bilo je Ministarstvo kulture a Evropska unija je finansirala njegovu realizaciju. U toku prve faze renoviran je muzejski kompleks i osavremenjena njegova postavka. Posetioci sada mogu da vide stare eksponate u novom ruhu a obilazak obuhvata tri objekta u okviru kompleksa, zgardu Muzeja, Mašinsku radionicu sa kovačnicom i Aleksandrov potkop, jedan od prvih ulaza u jamu iz 1860. Pored toga posetioci su u mogućnosti da vide i jedinstvenu na svetu parnu izvoznu mašinu iz 1872. godine koja pokreće liftove izvoznog tornja jame Senjski Rudnik kojima rudari danas silaze u jamu i izlaze iz nje. 2005. godine ova mašina je stavljena pod zaštitu države kao njeno kulturno dobro.
Muzej je trenutno u pripremi za realizaciju druge faze projekta u toku koje će se jedan deo stare jame preurediti u podzemni muzej i na taj način omogućiti posetiocima potpuni doživljaj jame i rada u njoj. Pored toga u planu je i rekonstrukcija rudarske kafane u ugostiteljski objekat koji će posetiocima omogućiti još prijatniji boravak u Senjskom Rudniku.
Realizacijom druge faze ovog projekta upotpunila bi se turistička ponuda Muzeja ugljarstva i samog naselja Senjski Rudnik i time bi se stvorili uslovi za normalan život stanovništva u naselju i posle prestanka rada jame Senjski Rudnik. Do tada nam preostaje da svi zajedno radimo na očuvanju bogatog kulturnog, prirodnog i industrijskog nasleđa ovog malog ali po svemu specifičnog industrijskog gradića sa sredine 19. veka.
